Les A03: Intervallen en Duetten

Inleiding

De derde les staat in het teken van intervallen en tweeklanken, die worden geïllustreerd aan de hand van duetten.

Speellijsten Spotify en You Tube

Intervallen

We kijken nog eens naar de pianotoetsen, waar we de do-re-mi-toonladder herkennen die begint bij de centrale C (die noemden we de C4). Zo'n do-re-mi toonladder noemen we een "diatonische" toonladder, omdat er zowel hele als halve toonafstanden inzitten.

De afstand tussen twee tonen van de do-re-mi ladder heten INTERVALLEN:

Ik tel vanaf de grondtoon of stamtoon: prime (CC), secunde (CD), terts (CE), kwart (CF), kwint (CG), sext (CA), septiem (CB), octaaf (CC), None, decime. In de onderstaande figuur is dat weergegeven.

Op een piano kun ju nu twee toetsen tegelijk inslaan. Op dat moment spreek je van een tweestemmig akkoord. Op het moment dat je twee tonen achter elkaar speelt, spreken we van een melodisch interval (inderdaad een heel kort melodietje!). Doe je het tegelijk, dan heet het een harmonisch interval.

Als we de zwarte toetsen erin betrekken, wordt het wat ingewikkelder.

De naamgeving is NIET eenduidig en heeft te maken met het feit dat in de muziek de tonen een beetje verschoven kunnen liggen (Rein en gelijkzwevend). Op Wikipedia, staat het begrip interval uitvoerig beschreven. Je kunt zo ook beluisteren aan de hand van de aangebrachte linkjes (soms via de Franse Wiki)

De belangrijkste: C-Des: Kleine sekunde (een halfje dus)

C-Es: kleine terts

C-Fis: vermeerderde kwart OF C-Ges: verminderde kwint

Op de piano is dat hetzelfde, maar NIET voor violen.

C-Gis: vermeerderde kwint C-As: Verminderde (kleine) sext

C-Bes: Verminderd septiem; C-Ais: Vermeerderde sext

Daarmee hebben we alle intervallen tussen twee tonen besproken. Tel gewoon de toetsen tussen twee tonen en je weet het interval. En als je een toetsenbord hebt, probeer het eens uit.

Voor zangers en violisten is het zingen/treffen van deze intervallen belangrijk. In de praktijk ligt het gecompliceerd ivm rein/onrein

Als we twee tonen tegelijk aanslaan (tweeklank) ervaren we soms lelijke (dissonante) en soms mooie klanken (consonante) 

Bijv. een kleine (C-Cis) of een grote secunde (C-D) klinkt dissonant, terwijl we dat van een verminderde kwint (C-Fis) ook vinden en ook de septime (C-B).

De kwart (CF) en de kwint (CG) in combinatie met de terts (CE) vinden we lekker klinken, we spreken van consonante combinaties.

Door voortdurend te spelen met combinaties van consonanten en dissonanten wordt de luisteraar gevoed met klanken die hem als muziek in de oren kunnen klinken.

Voorbeelden van tweeklanken zijn: duetten (pop, opera), alle combinaties van twee eenstemmige instrumenten. Talloze voorbeelden.

De muziek heeft een intervallen tocht gemaakt van alleen maar consonanten naar dissonanten en volledige afkeer van harmonische toonladders (mi/majeur). Van harmonie naar disharmonie. Dat noemen velen ”ontoegankelijke” muziek.

Onvermeld mag niet blijven, dat er nog iets is met intervallen. In de muziek is het zo dat een kwint heel erg mooi resoneert. Sommigen kunnen dat horen. Het heeft te maken met mooie natuurkundige effecten van de zogenaamde boventonen. (kijk op mijn blog over tonen). Dat resonerende zingen kan vooral bij zangers en strijkers. Zij kunnen die resonanties opzoeken. Een pianist kan dat NIET.

Voorbeelden van intervallen

Bij een viool zijn de snaren onderling een kwint van elkaar gestemd. Als je snaren tegelijk aanstrijkt heb je een goede kans een kwint te horen, maar daar kun je dus mee spelen. 

In de volgende viool etude hoor je een melodielijn met zo nu en dan twee snaren tegelijk . Kreuzer Op. 42 etudes door Sun Kim.

Bij een piano kun je natuurlijk ontzettend veel tweeklanken en drieklanken etc. studeren. Nog een Chopin voorbeeld van oktaven etude Opus 25 nr 10 en een tertsen etude opus 25 nr 6, allebei door Louis Lortie.

Bach heeft een boekje volgeschreven met inventionen voor twee stemmen. Het zijn eigenlijk oefeningen voor de beginnende speler. Destijds was dat een clavecimbel en geen piano. Je hoort er de eerste voor piano (door Alena Cherny) en dezelfde voor klavecimbel (door Edward Dähler). Let nu ook vooral op de verschillen in klank van het oude en het eigentijdse instrument.

In de moderne muziek gaan de duetten vooral over de liefde: Tonight I celebrate my love Flack/Bryson. Je hoort hen eerst solo dingen en daarna samen (een duet dus)

Bizet klassieker Parelvissers: Au fond du temple saint (uit Pecheur de Perles met Pavarotti,  Ghiaurov en Nat.Phil. Orch.): Twee mannen Zurga en Nadir bezingen op Ceylon, hun liefde voor een geliefde vrouw:

Een ander beroemd duet is het kattenduet van Rossini. Niet alleen leuk om te horen, maar ook te doen (door ondermeer Cathy Berberian en Bruno Canino). Ook op You Tube met Kiri Te Kanawa en Norma Burrow)

Tenslotte een duet voor twee instrumenten (Hobo en Fagot) van Antonio Vivaldi. Een driedelig concert (door Rachel Chaplin en Peter Whelan en Serenissima(orkest)).  I. Allegro (een gaande beweging, niet te snel dus) II. Largo (breed langzaam) III. Allegro non motto (een allegro, maar niet teveel)

Samenvatting

Deze les stond in het teken van intervallen: melodische en harmonische

Het verschil tussen consonant en dissonant van de/het

Prime, secunde, terts, kwart, kwint, sext, septime, octaaf

Etudes met snelle tertsen

Een tweestemmige invention

Duetten over de liefde en wat katten en een Dubbelconcert