Les B03: Vrouwen in de Muziek (Vanaf de romantiek)

We vervolgen in deze les de vrouwen vanaf de romantiek. Het valt nog niet mee om als vrouw muziek te maken, maar in de twintigste eeuw en nu is dat veranderd.

Fanny Mendelssohn / Hensel (1805-1847)

We arriveren in de vroege romantiek, waar bekende vrouwen het licht zien, maar vaak bestaan bij de gratie van de man.

Fanny komt uit een schatrijke familie. Papa joods bankier, die zich had gekerstend. Ze had een zeker zo’n muzikaal broertje: Felix.

Felix kreeg de kansen, Fanny moest maar zien wat er voor haar nog in het vat zat: huisvrouw en kinderen baren.

Het ging zo ver dat Felix zijn naam onder haar werk zette. Dan maakte het nog kans.

Ze trouwde met kunstenaar Wilhelm Hensel in 1829 en die stimuleerde haar juist WEL.

Uiteindelijk 460 werken bewaard gebleven en dat is gelukkig nog best veel.

We horen: Das Jahr: september (voor piano door Els Biesemans) Typisch een lied ohne Worte

Het Fruhlingslied (Van Broertje Felix)

En het Liederkreis (twee ervan gezongen door Francine van der Heijden). I. Lebewohl II. Grüner Frühling. Luister naar nog veel meer liederen van Felix, maar vooral van Fanny op het Album van Francine: The art of Mendelsohnian Song

Ze overlijdt aan een hersenbloeding, Felix twee jaar later ook.

Clara Schumann (Wieck) (1819-1896)

Een alleskunner: Robert was flink verliefd. Papa Wieck (deed in piano’s) vond het niks. Hij trouwde toch met haar. Mama speelde ook piano

Papa voedde haar op, zodat ze als wonderkind geld kon verdienen. Ze speelde erg goed (een kind nog maar van negen)

Clara waakte over Robert: zijn kuren, zijn muziek. Haar zes kinderen. Haar eigen werk schoot erbij in.

Er was geld nodig: concertreizen (ze was een STAR). Haar composities werden nauwelijks serieus genomen. Ze was nu eenmaal een vrouw….., maar ze was wel heel erg goed.

We gaan horen: Haar pianoconcerto: ze was 15!! Toen ze het schreef (zie foto). Het hele album met haar muziek is heel de moeite waard.

Clara had veel aanbidders, waaronder natuurlijk Robert. Hij schreef Carnaval aan haar opgedragen met het het deeltje Harlekein (Robert was smoor).

Ook de 10 jaar jongere Johannes Brahms stond bij haar op de stoep, ze hadden ook iets samen. Van hem een aan Clara opgedragen Capriccio

Alma Mahler (1879-1964)

Ze was niet alleen muzikaal maar ook heel mooi en wraakzuchtig. Alma komt uit een kunstenaarsmillieu en kenden de groten der aarden: Gropius, Klimt

Ze trouwt in 1902 met Gustav Mahler, maar had met Gropius al een relatie met wie ze in 1915 trouwde, maar had toen alweer een relatie met Kokoschka (ook een schilder) en weer later met schrijver Hanz Werfel. Het is onduidelijk van wie al haar kinderen nou precies zijn: Kortom een tumultueuze tante.

Haar muziek waren voornamelijk liederen die ze vooral heeft weggegooid. Enkele zijn er bewaard. Sterft in NY op 85 jarige leeftijd. In de kunst natuurlijk

We horen een tweetal liederen: Die stille Stadt en Laue Sommernacht

Lili Boulanger (1893-1918)

Uiterst begaafde vrouw die haar kansen nam. Prix de Rome!!

Maar heel vroeg dood (Crohn). Geboren uit muzikale ouders.

We gaan luisteren naar Piu Jesu. Haar bekendste stuk. We duiken nu echt de 20^ste eeuw in!!

Ze heeft het op haar sterfbed gedicteerd aan haar zus. En het is een van de meest emotionele stukken die ik ken.

Pie Jesu

Qui tollis peccata mundi

Dona eis requiem

Sempiternam

Requiem

Merciful Jesus

Who takes away the sins of the world

Grant them rest

Everlasting

Rest

Henriette Bosmans (1895-1952)

Super pianiste van de Duitse Romantiek. Nederland begon (vooral bij de mannen) wat in de melk te brokkelen (Pijper, Wagenaar, Röntgen, Dopper etc.)

Ze had een vriendin (ook bijzonder!), maar verloofde zich met Francis Koene. Die vroeg overleed. En dan krijg je het moeilijk als je ook nog ½ -Joods bent en de oorlog in moet.

In 1952 ziet een arts haar darmkanker over het hoofd en ze overlijdt.

We gaan luisteren naar haar concertino voor piano en orkest (uit 1928). Prachtig. Je hoort Franse stijlen maar ook Strawinksky. Echt een componist van haar tijd.

Een prijs is naar haar vernoemd. De Henriette Bosmans Stimuleringsprijs voor ALLE componisten in Nederland.

Galina Oestvolskaja (1919-2006)

Voor de val van Sovjet Unie volstrekt onbekend. 

Ze wordt wel de vrouw met de hamer genoemd vanwege haar klustermuziek en compromisloze muziek. Ze wilde authentiek zijn en dat vond haar leraar Sostakovich ook. We horen een tweetal preludes van haar hand. Prelude V, Prelude VII.

We zien haar oude foto met de recent overleden Reinbert de Leeuw. Hij was een geweldige promoter van eigentijdse muziek, dus ook van deze componiste.

Sofia Gubaidulina (1931)

Ook onder het russische regime zich moeten staande houden. Ze is zeer gelovig geworden en houdt van Nederland.

Ze heeft ook visioenen en zet die ook om in muziek. We zijn weer terug bij Hildegard van Bingen!!

Haar muziek is verstild en ze leeft als een kluizenaar ergens in Duitsland (Appen in Sleeswijk Holstein) waar ze de natuur en God aanbidt. Een beetje de vrouwelijke Part.

Een fragment uit The Canticle of the Sun: (Fransicus van Assisi):

Tenslotte een Finse componist:

Kaija Saariaho (1952)

Finse componist, die elektronische muziek in haar compositie vermengd

Toegankelijk.

We gaan luisteren naar de Couleur du Vent (Laat de wind spreken).

Imitatiemuziek voor dwarsfluit

Samengevat

Het doel was voor deze lessen om vrouwen een plaats te geven in de klassieke muziek.

Er is ontzettend veel talent verloren gegaan en gelukkig is dat anno 2019/2020 veel veranderd.

Er is ook een tijdslijn te gecreërd in de muziek van de vroege Middeleeuwen tot Heden.