Les B04: Robert Schumann
Robert Schumann (Zwickau, 8 juni 1810 – Endenich (bij Bonn), 29 juli 1856)
Hij is dus maar 46 jaar geworden en gestorven in een gekkenhuis.
Vader August was boekhandelaar
Moeder Johanna zong graag en had een goede relatie met haar zoon
Robert was uiterst belezen en kende al heel vroeg Goethe en Schiller, Griekse tragedies, maar ook, zo bleek, heel muzikaal. Toen hij 7 was maakte hij zijn 1ste stukjes (niet kunnen vinden)
Papa kocht een vleugel (ze waren dus redelijk bemiddeld!) en Schumann kreeg les
In 1826 sterft papa en Robert (18) gaat RECHTEN studeren (1828 in Leipzig.
Hij neemt ook les bij Friedrich Wieck: Handelaar in piano’s en pianoleraar.
In Heidelberg wordt hij lid van het Studenten Corps. Hij blijkt een dromer. Hij schrijft en componeert liedjes.
Omdat hij niets anders had, componeert hij in het begin vooral pianomuziek. Opus 1:
ABEGG variaties (Naar zijn verzonnen Vriendje Meta Abegg), maar ook nootjes!! OF een vriendinnetje: Pauline von Abegg (maar dat klopt niet helemaal met de datering….??
Het was overigens heel gebruikelijk om met notennamen te spelen. In de figuur "zie" je de A, B, E en G G
We gaan ze in ieder geval horen: “heel frisse, vitale muziek”. Chopin –achtig (zelfde jaar geboren), het waren generatiegenoten.
Op Pasen 1830 hoort hij in Frankfurt Paganini: hij is er stuk van. En hij KIEST voor de muziek!! Hij keert terug naar Leipzig (20jr) en gaat naar zijn oude pianoleraar Wieck. Hier ontwikkelt Robert ook een handblessure. We weten het niet precies: geforceerd, geblesseerd, een handdefect.
Dat is heel zuur, want geen geld te verdienen met pianospelen. Robert besluit te gaan componeren (je moet toch wat….). Hij studeert nu echt muziek compositie in Leipzig
Zijn grote Literaire kennis en de muziek leidt tot Verhalende muziek: Programmatische Muziek.
Hij verzon fictieve figuren als Eusebius (de dromer) en Florestan (temperamentvol) als zijn alterego’s. Ze werden gefigureerd in zijn tijdschrift: Die neue Zeitschrift fur Musik. Het stond vol met kritieken en essays, want schrijven kon hij ook goed.
De dochter van Wieck heet Clara en is 9 jaar jonger en speelt fantastisch piano (wonderkind, zoals we weten). Maar de liefde moet nog komen…..
Want hij ziet wel wat in Mrs. Ernestine von Fricken. Rijk en 8 jaar jonger. En hier zien we een lullig trekje van Robert: Ernestine blijkt “onecht” en kan niet erven, dus……. Hij maakt het uit.
Robert ziet nu wel iets in Clara (ze is nu 15) en ze flirten. Papa is woedend, want Robert kan zijn geld niet verdienen en CLARA is zijn moneymaker. Robert ziet haar als vertolker van zijn muziek!
Maar als je liefdes verbiedt…. (zes jr later trouwen ze, Calara is dan 21jaar)
Schumann componeert De Davidsbündlertänze, gebaseerd op zijn nieuwe muze, die een Mazurka schreef: zijn thema
We horen eerst die Mazurka van Clara (15jr dus!) en een paar van die Tänze. Ook hier een tweespraak tussen Eusebius (de dromer) en Florestan (het temperament). Pianiste: Zu Xiao-Mei
I. Lebhaft (Florestan)
II. Innig (Eusebius)
In 1840 ontstaan ook de Kinderszenen (Schumann is 30). Het zijn 13 miniaturen (korte stukjes), beeldende (programmatisch) stukjes muziek. Ze zijn relatief eenvoudig en daarmee zeer populair onder de beginnende pianisten. Ook hier een aantal stukjes gespeeld door Martha Argerich.
In 1840 (Robert 30, Clara 21) trouwen, ze is net meerderjarig. Uiteindelijk vindt papa het allemaal wel best. Ook hier is Robert egoïstisch, want hij laat haar veel kinderen baren (acht stuks), het gezin runnen en als het nodig is concerten geven en ZIJN werk spelen.
Na al zijn pianostukken, gaat hij na 1840 liederen schrijven.
Geinspireerd door Schubert’s Winterreise en Die schone Mullerin schrijft hij Dichterliebe (Heinrich Heine). We gaan er een paar horen. De eerste is zoooo mooi: Die wunderschone Monat Mai. Zo kort, zo intens, omspeelde lijnen. (Fritz Wunderlich/Hubert Giesen)
(Heinrich Heine)
Im wunderschönen Monat Mai,
Als alle Knospen sprangen,
Da ist in meinem Herzen
Die Liebe aufgegangen.
Im wunderschönen Monat Mai,
Als alle Vögel sangen,
Da hab ich ihr gestanden
Mein Sehnen und Verlangen.
Aus meinen Tränen sprießen (Schumann Dichterliebe No 2)
Heinrich Heine:
Aus meinen Tränen sprießen
Viel blühende Blumen hervor,
Und meine Seufzer werden
Ein Nachtigallenchor.
Und wenn du mich lieb hast, Kindchen,
Schenk ich dir die Blumen all,
Und vor deinem Fenster soll klingen
Das Lied der Nachtigall.
Die Rose, die Lilie, die Taube, die Sonne (Schumann Dichterliebe No 3)
Heinrich Heine
Die Rose, die Lilie, die Taube, die Sonne,
Die liebt ich einst alle in Liebeswonne.
Ich lieb sie nicht mehr, ich liebe alleine
Die Kleine, die Feine, die Reine, die Eine;
Sie selber, aller Liebe Bronne,
Ist Rose und Lilie und Taube und Sonne.
Und wüßten's die Blumen, die kleinen (Schumann Dichterliebe No 8)
Heinrich Heine
Und wüßtens die Blumen, die kleinen,
Wie tief verwundet mein Herz,
Sie würden mit mir weinen,
Zu heilen meinen Schmerz.
Und wüßtens die Nachtigallen,
Wie ich so traurig und krank,
Sie ließen fröhlich erschallen
Erquickenden Gesang.
Und wüßten sie mein Wehe,
Die goldnen Sternelein,
Sie kämen aus ihrer Höhe,
Und sprächen Trost mir ein.
Die alle könnens nicht wissen,
Nur Eine kennt meinen Schmerz;
Sie hat ja selbst zerrissen,
Zerrissen mir das Herz.
Na 1840 is Schumann uiterst productief: Symfonieën, Concerto’s, en vooral ook kamermuziek.
Pianokwintet Op.44 Es-groot: We gaan twee delen doen: 1, stukje 2 en 3. Zo vitaal! En natuurlijk zat Clara achter de piano…. (Met Martha Argerich en Mischa Meizky)
In ieder geval zijn pianoconcerto in a-klein (ook voor Clara): Gaan we ook een gedeelte van horen. (Grieg heeft zich laten inspireren door het knallende begin).
Schumann zag erg op om met grote orkesten te werken. Moeizame ontwikkeling van dit concert. Was eerst (1841) een Fantasie in a-klein (voor Clara). Op verzoek van Clara twee extra delen: Intermezzo (andantino grazioso) en Allegro Vivace (levendig)
Het concert opent met een krachtig akkoord, waarna de blazers het thema openen (hoofd melodie, zeg maar). De piano neemt dat over. Die krachtige opening horen we ook bij Grieg (ook in a-klein). Er is een cadens: solostuk aan het eind met een CODA: slotdeel van het onderdeel.
Clara moet toch concerten geven. Zo gaan ze samen naar den Haag. Ze zijn EUROstars! (met Liszt en Chopin overigens).
Robert gaat ook mee naar Rusland in 1844. Hij voelt zich moe en de mindere muzikant (hij soleert niet zoals Liszt (van 1811) en Chopin (van 1810)!). Hij wordt depressief als hij het al niet was. Goethes Faust op muziek zetten schiet ook al niet op (klaar in 1849). En Clara maar buffelen, zeg maar.
In 1846 gaan ze weer op tournee richting Wenen, Praag en Berlijn (dat waren dus enorme ondernemingen in die tijd, ondanks de opkomst van de trein…..)
Na 1850 krijgt hij aanstelling als dirigent in Düsseldorf. Maar dirigeren is niet zo zijn ding. Het orkest begrijpt hem niet…. Hij schrijft wel twee Symfonieën, waaronder de Rheinische. Hij wordt ontslagen en gaat maar weer reizen: Bern, België, en Leipzig. Depressief
In 1853 staat de jonge Johannes Brahms (1833) voor de deur met een aanbevelingsbrief. Het worden vrienden. Brahms bewerkt na Robert’s dood, diverse stukken. Robert prijst Brahms aan als nieuw talent in de pers, voordat Johannes al iets “groots” had gepresteerd.
Robert krijgt last van zijn oren (tinnitus?), hoort stemmen, krijgt waanbeelden.
Hij gaat zijn composities nog eens ordenen en schrijft zijn laatste werk: Geistervariationen en springt de Rijn (februari 1854) in. Hij wordt eruit gehaald en verdwijnt op eigen verzoek in een kliniek
Die variationen klinken wat getroebleerd: we gaan ze horen (Jean-Marc Luisada, piano). Beetje rare muziek
Op 29 juli 1856 overlijdt Robert in eenzaamheid bij Bonn. Sommigen denken dat Robert (net zoals Schubert) syfilis had, je kunt daar tenslotte redelijk oud mee worden.
Clara en Johannes verzorgen Robert’s nalatenschap (Clara maakt nog vele concertreizen, de kinderen gaan op kostschool). Brahms aanbad Clara toch wel (er zijn love-letters!).
Velen beschouwen Robert Schumann nu als het ideaal van romantische muziek.
Samen liggen ze in Bonn begraven. Hoe romantisch
Schumann is de belichaming van de romantiek, maar vertoonde toch wel wat egocentrische trekjes…..
Reacties
Een reactie posten