D01 Muziek uit Amerika tot en met de late romantiek

In deze 4de reeks starten we in Amerika en in deze les volgen we de geschiedenis tot aan het begin van de 20ste eeuw. Amerika is dan gekolonialiseerd en op weg naar de belangrijkste macht ter wereld.

Als er iets een smeltkroes is, dan is het wel de muziek uit Amerika. In deze les beperken we ons tot het noorden, maar de invloeden rondom zijn groot.

Oorspronkelijk woonden er indianen in Amerika en omdat die grotendeels door de kolonisten zijn uitgemoord, is er ook weinig van hun muziek overgebleven. De kolonisten namen zelf ook hun muziek mee uit Europa. Dus de Ierse, Engelse invloeden mogen er ook zijn.

Op het moment dat de kolonisten slaven begonnen in te voeren, kwam er een nieuwe menging op gang. Met name in de 19de en 20ste eeuw komen al die stromingen bij elkaar. Zeker ook wanneer veel Europeanen naar de nieuwe wereld trekken (Dvorak, Rachmaninov, Strawinksy, Rubinstein, Nadia Boulanger). Of om die wereld te verkennen, of om uit de handen van de Duitsers te blijven.

We zien dat de Amerikaanse muziek letterlijk toonaangevend wordt in de westerse muziek. Vooral dus ook, omdat er zoveel stijlen aan ten grondslag liggen. Kijken we naar de pop-muziek dan horen we voornamelijk engelstalige muziek op ontelbare manieren. Bedenk ook dat de filmindustrie (Hollywood) een flinke invloed heeft. Dit gezegd hebbend is het mooi om bij het begin te beginnen en zo veel als mogelijk door de tijd te reizen 

Inlandse Noord Amerikaanse muziek: Die kwam dus van de Indianen, die tot de 15de eeuw Amerika bevolkten. Want vanaf dat moment kwamen de Spanjaarden en andere Europese kolonisten opzetten. Dat de bevolking "Indianen" worden genoemd had er mee te maken dat onze Columbus dacht in Indie te zijn aangeland en dus de bewoners Indios, Indians, Indianen noemde. De muziekinstrumenten die de mensen gebruikten waren vooral blaasinstrumenten en natuurlijk trommels en de eigen stem. Het is moeilijk om al die bevolkingsgroepen terug te halen, maar antropologen hebben de laatste wijd veel werk verzet. En de bewoners van de FIRST NATION (Canada) of Aborignals enigszins weten te catalogiseren. Het blijkt dat de Noord Amerikaanse bevolking vaak uit Polynesie komt en daarmee getint van huidskleur. Muziek is altijd belangrijk, dus ook voor de Indianen: Ceremonies, het doorvertellen van verhalen, werkmuziek, wiegenliedjes en dat is eigenlijk voor alle bevolkingsgroepen zo. Een mooi YT filmpje over allerlei Muziekinstruments en een lied over wolven (Ly O Lay Ale Loya)

 De eerste authentieke Amerikaanse klassieke muziek komt van Charles Theodore Pachelbel (zoon van Johan!! en tijdgenoot van JS Bach) (Stuttgart) (1690-1750), die zich naar Amerika liet verschepen als kolonist naar New England. Hij zat in Boston, Charlestown, NY, etc. Het Magnificat anima mea dominum (mijn ziel verheerlijkt de heer)  is het meest bekend en uitgevoerde werk. We gaan het horen in de originele versie.

Amerikaanse Volkslied: 

En dan is er het Amerikaanse volkslied. De melodie is NIET Amerikaans maar wel oud, nl van de Engelsman John Stafford Smith (1750-1836) die een melodie schreef voor een engelse muziekamateur club (Anacreonatic (dichterij over wijn en de liefde) Society) gezeteld in The Crown And Anchor Tavern in Londen rond 1777. 

De tekst van het volkslied komt wel van een Amerikaan: Francis Scott Key, die getuige was van een bombardement van Britse (!) schepen op het fort van Baltimore Haven (1812): Het heette de Star Spangled Banner (Am vlag die boven het fort wapperde).

O say can you see, by the dawn's early light,

What so proudly we hailed at the twilight's last gleaming,

Whose broad stripes and bright stars through the perilous fight,

O'er the ramparts we watched, were so gallantly streaming?

And the rocket's red glare, the bombs bursting in air,

Gave proof through the night that our flag was still there;

O say does that star-spangled banner yet wave

O'er the land of the free and the home of the brave?

 

De melodie heeft 1,5 octaaf bereik (c-f). Pas in 1931 werd het door President Wilson tot volkslied uitgeroepen. We gaan het maar eens horen: Lady Gaga (in Fis-groot) tijdens de inauguratie van Joe Biden met veel tamtam eromheen natuurlijk. Byonce (E-groot) is ook een mogelijkheid in 2013 (Inauguratie Obama, alweer negen jaar geleden!). Het lied wordt altijd gezongen voorafgaand aan baseball en basketbal wedstrijden, terwijl The Queen (UK) het ter nagedachtenis aan de 11 september aanslag in de St. Pauls liet spelen (een ongekend precedent in UK history......)

Vanaf de 15de eeuw wordt Amerika gekoloniseerd. Eerst de Spanjaarden, Portugezen, daarna de Engelsen en wij Hollanders. Met name New England (NY, Massachusetts, Maine werd het eerst bevolkt, omdat daar de streek redelijk Europees is, en men zich daar redelijk thuisvoelde. Het lag ook het dichtst bij. 

First New England School. Kijken we in de muzikale ontwikkeling, dan ontstaat daar de groep: First New England School oftewel de Yankee Tunesmiths (notenboeren). De groep bestond uit verspreide leraren, die christelijke en patriottische muziek op muziek zetten. Dat ging met speciaal gevormde noten, zodat zangers de intervallen beter konden zingen. Al die kolonisten kwamen uit een vaan christelijke traditie en de kindjes moesten worden opgevoed. Veel tijd voor "componeren" was er niet.William  Billings(Boston) (1746-1800) was wel de bekendste

Zijn bundel zag er als volgt uit:

En het klonk als volgt: Chester Het wordt beschouwd als een nationaal volkslied.....Als je een beetje doorzoekt op internet, barst het van dit soort liedjes, psalmen etc. etc. Amerikanen zijn er een beetje dol op??Second New England School oftewel de Boston six. 

Gaan we wat verder in de tijd dan komen we bij de Second New England School. Inmiddels zijn er universiteiten gesticht en veel lieden van deze "school" waren verbonden aan deze instituten. Harvard, MIT en Yale zijn tegenwoordig zeer gerenomeerd. Kortom er komt wat body en zeker ook kwaliteit in de Amerikaanse klassieke muziek. The Juilliard School of Music is een van de meest gerenommeerde conservatoria ter wereld. We gaan wat van die Boston six beluisteren: John Knowles Paine (1839-1906): De eerste geboren Amerikaan die orkestrale muziek schreef. Vader was orgelbouwer en muziekleraar etc. "Natuurlijk" bezocht hij ook Europa, en ging naar Berlijn

We gaan iets van zijn eerste symfonie horen (1876 in premiere in Boston). Deel 2: Allegro Vivace (Opus 23). Het klinkt voor die tijd redelijk ouderwets en lijkt geïnspireerd door Beethoven (vind ik...)

Amy Beach (1866-1947): componiste/pianiste. Ze was de eerste vrouwelijke Amerikaanse componist. Haar muziek klinkt laat romantisch.

We horen Berceuse Op. 40 (1900) voor piano en viool en Young Birches Op.128 (1932), dat alweer wat moderner (impressionistisch) klinkt. Ze was getrouwd met Mr. Beach (chirurg), die haar leven/carriere flink aan banden legde. Maar ze had in ieder geval geld genoeg etc.... en na zijn overlijden in 1910 nam/kreeg ze wat meer vrijheid. Haar leven wordt wel eens vergeleken met dat van Fanny Mendelssohn....

Edward Alexander MacDowell (December 18, 1860 – January 23, 1908) was  een pianist / componist en behoort qua stijl tot de laat romantiek. Hij is opgeleid in Parijs (Debussy)We gaan horen zijn romance voor cello en orkest (Op. 35) en zijn bekende To a Wild Rose uit zijn sketches (op. 51). Extraatje: stukje uit zijn 2de pianoconcert. Het virtuoze presto

Hij werd in 1904 door een rijtuig overreden (Dat overkwam Pierre Curie in 1906 te Parijs ook!). Het wild-west vervoer is van alle tijden. Edward heeft nog vier jaar als "zombie" geleefd.

George Whitefield Chadwick (Boston) (November 13, 1854 – April 4, 1931). Ging naar Europa voor zijn opleiding. In Leipzig schreef hij een soort van ouverture gebaseerd op het verhaal (van Washington Irving) van Rip Van Winkle, een Amerikaanse Nederlander die na flink drankgebruik op de top van een berg in slaap valt en 20 jaar later wakker wordt en daarmee de Amerikaanse revolutie heeft gemist.......  

Margareth Ruthven Lang (1867-1972) verkeerde in muzikale kringen. Haar vader kende Liszt, Dvorak. Ze had talent, maar op studiereis in Duitsland mocht ze niet deelnemen aan het conservatorium in München omdat ze "vrouw" en 19 jaar was. Terug in Boston ging ze in de leer bij Chadwick en werd dus min of meer lid van de Tweede New England School. Ze was zo kritisch op haar eigen werk, dat ze veel vernietigde voordat het gedrukt was. Haar orkestwerken zijn daarom verloren gegaan. Toen vader dood ging moest ze voor haar moeder zorgen en het vermogen verder beheren. Vanaf 1919 werd er niet meer gecomponeerd en concentreerde ze zich op de anglicaanse kerk. Ze was 91jaar bezoeker van het Boston Symphony orkest en stierf ruim honderd jaar oud. Weer is er een vrouwelijk als componist verloren gegaan. 200 liederen en wat pianowerken zijn er bewaard beleven.

1894

A Poet gazes on the moon

From my garden I hear a woman singing, 

but in spite of her I gaze on the moon.

And I believe that the moon looks at me also 

for a long silver ray penetrates to my eyes.

I have never thought of meeting the woman 

who sings in the neighboring garden; 

my gaze ever follows the moon in the heavens.

The moon mirrors itself in the eyes of poets as in the brilliant eyes of the dragons, 

those poets of the sea.

From my garden, I hear a woman singing.

The Spirit of the old House. (impressionistische pianomuziek)

AFRIKA

Voordat we verder gaan in de tijd is het van belang te weten, dat de kolonisten, nadat ze de indianen hadden verslagen toch wel arbeidskrachten nodig hadden. Met name voorafgaand aan  het stoommachine tijdperk werden slaven uit met name West Afrika geïmporteerd en verspreid over geheel Amerika en natuurlijk ook over het noorden. De slavernij kon dan wel op papier zijn afgeschaft in de praktijk wordt de gekleurde bevolking in de VS zwaar onderbetaald en gediscrimineerd. Tijdens en na de stoommachines werd "arbeid" anders verdeeld met alle gevolgen van dien. 

Net zoals bij de Indianen werd er bij de slaven muziek gemaakt die al in de hoofden zat. Tradities en volksoverlevering zijn van alle tijden. Slagwerk, zang ritme en dans vormen de belangrijkste bestanddelen. Denk vooral aan de Latijns Amerikaanse muziek.

Ik laat een stukje "moderne" West Afrikaanse muziek zien die al die facetten in zich heeft: Zang, ritme en dans. Je kunt er gewoon niet bij stil zitten. En ik stel me zo voor dat dit soort muziek in Amerika werd gemaakt. In de slaventijd was overigens lange tijd verboden om behalve op de plantages voor het werkritme, slagwerk te gebruiken. Het werd gezien als "opstandigheid".

Nog meer componisten 

Natuurlijk was er iets meer te beleven dan die "Boston six". Zo kennen we John Philip Sousa (1854-1932) als de maker van veel Amerikaanse marsmuziek en de invoerder van de sousafoon. We kennen allemaal "Stars and Stripes forever", dat ook een bijna volkslied is.

Antonin Dvorak (1841-1904). Op het hoogtepunt van zijn carrière wordt Antonin uitgenodigd om in de US te gaan werken. 

Hij verblijft er als director in New York maar een paar jaar (1892-1895) voor een vorstelijk salaris, maar de werken die hij componeerde zijn z'n belangrijkste en vormen een boost voor de Amerikaanse componisten. Vooral ook omdat hij inlandse muziek gebruikte als inspiratie voor zijn composities. We horen iets uit zijn 9de sypmh (Uit de nieuwe wereld) deelIII door KCO met Maris Janssons.

We luisteren ook naar een deeltje van zijn Amerikaans strijkkwartet #12, OP. 96 deel IV: vivace. Iedereen hoorde er wel iets Amerikaans in. Als je het wilt hoor je alles.

Als laatste componist komt Horatio Parker (1863-1919) voorbij. Het was de leermeester van Charles Ives en woonde in Connecticut (ook New England). Hij studeerde in Europa en was als muziekdocent verbonden aan de Yale University (bestond dus al (1701))

We horen een scherzo (op.13) voor syph orkest. Een zwierig werkje in 3/4 maat