Een Duitse componist die ten onrechte zeer onderbelicht is gebleven, maar de laatste tijd meer en meer aandacht krijgt, is Clara Schumann-Wieck. Getrouwd met Robert is ze altijd in zijn schaduw gebleven wat betreft haar composities. Maar niet wat betreft haar populariteit in die tijd. Ze was een heuse popster, die optrad over de hele wereld, Europa dus.
Clara werd geboren in 1819 (Leipzig) als dochter van de pianopedagoog Friedrich Wieck. Friedrich had al een flinke carrière achter de rug als theoloog, pianohandelaar, muziekhandelaar voordat hij trouwde met een zangeres Mariane Tromlitz, die ook piano speelde. Mariane kwam uit een beroemd muzikaal geslacht en zij zal de genen hebben doorgegeven, die Friedrich moest kneden.
Toen Clara 4,5 jaar oud was scheidden de ouders en kwam ze automatisch in handen van Friedrich terecht, die ook weer hertrouwde met de twintig jaar jongere Clementine Fechner. Vader Wieck was een strenge man die met zijn vooruitstrevende pianolessen (meer muziekbeleving, meer voordracht etc.) goed scoorde. Zijn huis was vol muziek en pianoleerlingen, waaronder Clara en haar broer Alwin. Het was evident: Clara had talent voor pianospelen en vader Friedrich was van plan om haar carrière tot in detail te regelen, want geld verdienen is ook belangrijk. In 1828 concerteerde ze voor het eerst in Leipzig (9jaar). Robert Schumann hoorde haar ook spelen en was toen zeer onder de indruk van de pedagoog (papa Wieck). Hij besloot ook te gaan lessen bij Friedrich!
We horen een van haar eerste werkjes uit 1830 (11 jaar oud dus).
Etude in As-Groot Het klinkt heel bedeesd en lijkt op Chopin, die was toen 20 jaar. En wat te denken van haar 4 polonaise opus 1. Nog steeds 11jaar. De vierde in C-groot. Luister ook naar
de voorgelezen brief, waar Vader Wieck zelf verbaasd is over zijn dochter. Clara toerde inmiddels door Europa: Weimar, Parijs
Het wordt nog gekker! Clara schrijft een pianoconcert wanneer ze 14 jaar oud is. Het is het enige werk wat we kennen met orkest (plus een herontdekt deel). Wellicht zal ze geholpen zijn bij het orkestreren, maar toch. Het werd voor het eerst in 1835 uitgevoerd door het Gewandhauserorkest Leipzig (het bestaat nog steeds) Olv niemand minder dan Felix Mendelssohn (1809), dat was ook al zo'n wonderboy. In het klasje van vader Wieck zat een andere leerling en dat was Robert Schumann (geboren 1810) hij was wel een tikkie ouder en heeft Clara een beetje geholpen bij de orkestratie (ze heeft het meeste zelf gedaan). We gaan luisteren naar het eerste deel (a-klein). Het klinkt tamelijk virtuoos met veel octavenspel. Ze ging natuurlijk met haar eigen concert de boer op en oogste er veel lof mee.
Allegro Maestoso.jpg)
Toen Clara dus 14/15 jr oud was, zwierf Schuman (10jr ouder) dus al om haar heen. Hij zal het onbegrijpelijk hebben gevonden dat dat meisje zo mooi speelde (en bijzonder: alles uit het hoofd) en ook nog componeren!!
Clara trad ook op in Wenen en haar roem snelde haar vooruit: Liszt hoorde haar, Chopin dito. Ze kreeg muziek in haar handen gedrukt van een vriend van Schubert. Ze kreeg de hoogste onderscheidingen als concertpianiste en was eigenlijk al "volwassen".
Een recensent: An anonymous music critic, describing her Vienna recitals, said: "The appearance of this artist can be regarded as epoch-making... In her creative hands, the most ordinary passage, the most routine motive acquires a significant meaning, a colour, which only those with the most consummate artistry can give".
Het kon niet uitblijven Robert Schumann wordt verliefd op Clara en muzikaal trekken ze samen op. Als ze 18 jaar is, vraagt Robert om haar hand bij Friedrich. No WAY!! Want Clara was wereldberoemd en vader besliste (dat was overigens in die tijd redelijk normaal).
Clara, ook verliefd, draagt drie romances aan Robert op. We horen de eerste opus 11: Andante Robert moet wachten tot Clara 21 wordt, want dan is ze volgens de wet vrij. Friedrich begrijpt ook wel dat hij haar moet laten gaan. En voordat er een gerechtelijke uitspaak mogen ze. In het begin zullen ze dolgelukkig zijn geweest, maar we weten natuurlijk al dat Robert psychische problemen zou krijgen.
Enfin, in het begin ontstaat er een innige samenwerking tussen die twee. Een mooi voorbeeld van die samenwerking zijn de Rückert liederen, waarvan zowel Robert als Clara hun bijdragen schrijven.
Samen hielden ze een dagboek bij en ze hadden echt het idee dat ze SAMEN beroemd zouden zijn.
Het is niet meer virtuoos, maar vooral Voordracht en MELODIE (het credo ook van papa Wieck).
Der Himmel hat eine Träne geweint
Der Himmel hat eine Träne geweint,
Die hat sich ins Meer verlieren gemeint.
Die Muschel kam und schloss sie ein:
Du sollst nun meine Perle sein.
Du sollst nicht vor den Wogen zagen,
Ich will hindurch dich ruhig tragen.
O du mein Schmerz, du meine Lust,
Du Himmelsträn’ in meiner Brust!
Gib, Himmel, dass ich in reinem Gemüte
Den reinsten deiner Tropfen hüte.
#2 Van Clara: (22jr). Het lijkt erg op Robert, of LIJKT Robert op Clara.!!
Er ist gekommen
In Sturm und Regen,
Ihm schlug beklommen
mein Herz entgegen.
Wie konnt’ ich ahnen,
Dass seine Bahnen
Sich einen sollten meinen Wegen?
Er ist gekommenIn Sturm und Regen,
Er hat genommen
Mein Herz verwegen.
Nahm er das meine?
Nahm ich das seine?
Die beiden kamen sich entgegen.
Er ist gekommen
In Sturm und Regen,
Nun ist gekommen
Des Frühlings Segen.
Der Freund zieht weiter,
Ich seh’ es heiter,
Denn er bleibt mein auf allen Wegen.
#3Van Robert
O ihr Herren, o ihr werten,
Grossen, reichen Herren all!
Braucht in euren schönen Gärten
Ihr denn keine Nachtigall?
Hier ist eine, die ein stilles
Plätzchen sucht die Welt entlang!
Räumt mir eines ein, ich will es
Euch bezahlen mit Gesang.
#4 Van Klara
Liebst du um Schönheit,
O nicht mich liebe!
Liebe die Sonne,
Sie trägt ein goldnes Haar.
Liebst du um Jugend,
O nicht mich liebe!
Liebe den Frühling,
Der jung ist jedes Jahr.
Liebst du um Schätze,
O nicht mich liebe!
Liebe die Meerfrau,
Sie hat viel Perlen klar.
Liebst du um Liebe,
O ja, mich liebe!
Liebe mich immer,
Dich lieb’ ich immerdar.
Prachtige liederen, die gelijkwaardig klinken en ook zijn. Clara raakt in een scheppingskrisis. Ben ik goed genoeg, Robert lijkt beter. Verder moest ze haar rol in het huishouden vervullen: kinderen, huishouden. En Robert werd depressief en vond het handig als Clara zich meer op hem richtte.
Er ontstond een wederzijds minderwaardigheidsgevoel: Clara die zich niet genoeg voelde en Robert die ervoer dat Clara alle triomfen vierden tijdens haar concertreizen in Rusland, Wenen en in Nederland. Realiseer je dat Robert niet goed piano kon spelen vanwege een defect aan zijn hand.
Tijdens een van die reizen vroeg Prins Frederik aan Robert wie hij was en of hij ook aan muziek deed. Terwijl Clara zijn muziek speelde. Robert schreef in zijn dagboek over Nederland:
In allen Städten wurden wir mit Freuden, ja mit vielen Ehren bewillkommnet. Ich habe mit Verwunderung gesehen, wie meine Musik in Holland beinahe heimischer ist, als im Vaterland.
Dus hij was toch wel vereerd met het Nederlandse publiek.Clara had veel bewonderaars. Een van hen was de violist: Joseph Joachim. Ze hoorde hem in november 1844 spelen als 14 jarige (Clara was 29) en was zeer onder de indruk van zijn Beethovens Vioolconcert, dat hij nieuw leven inblies, en dat "moderne" van Felix Mendelssohn. Hun vriendschap duurde 40 jaar terwijl ze samen 238 keer optraden in heel Europa. Joseph was de vioolpopster van de 19de eeuw. Ze speelden ook vaak Beethoven sonates. Als eerbetoon aan hun vriendschap een stukje uit Beethoven's 7de vioolsonate
Clara schrijft ook drie Romances voor viool (1853/55): opgedragen aan Joseph. We gaan ze gewoon horen
Er is een manuscript gevonden uit 1847 met een schets voor een pianoconcert. Het is "gerestaureerd", zeg maar:
In F-kleinClara kwam niet meer zo aan componeren toe en moest zich aan Robert wijden. Hij was neerslachtig en had veel aandacht nodig. Zelfs studeren viel niet mee, daar had hij ook last van. Intussen wordt er een ander huis gehuurd aan de Bikkerstraat in Dusseldorf (1852-1855). Robert was chef van het orkest in Dusseldorf en werd dus goed betaald. Ze trad incidenteel op in Keulen en Dusseldorf en schrijft:
„Seit vielen Jahren war es das erstemal wieder, dass ich ein Orchesterstück öffentlich auswendig spielte. Sollte die Jugendkraft und Frische wohl noch einmal wiederkehren? ich glaube es trotz des guten Gelingens nicht.“
Ze pakt dus haar optredens weer op. Bedenk dat nog steeds dat Clara en Robert veel van elkaar hielden en dat ze naar buiten traden als een eenheid. Door de depressies van Robert gaat het financieel toch wel wat minder en Clara besluit op toernee te gaan. Robert gaat mee.
Er was natuurlijk die derde vriend waarvoor Clara ook al de muze was: Johannes Brahms. De Schumanns woonden intussen in Dusseldorf en Robert zat eigenlijk net voor zijn ineenstorting toen Johannes in 1853 zich met een introductiebrief bij de Schumanns meldde. Robert en Clara waren zeer onder de indruk toen Brahms wat van zijn werk speelde. Het ging slecht met Robert, hij sprong in de Rijn en ging naar een gesticht. Clara moest zich met haar gezin het hoofd boven water houden en Brahms was net in haar leven gearriveerd. De jonge Johannes en Clara gingen uiterst respectvol met elkaar om, zo blijkt briefwisseling. Hij werd haar steun en toeverlaat. Hij zag enorm tegen haar op en accepteerde haar kritische opmerkingen over zijn muziek.
Het was ook Clara die als eerste zijn composities doorspeelde. Een mooi voorbeeld is de liefde van Brahms door te variëren op een thema van Robert: Bunte Blatter. Een serie van 14 muziekstukken voor piano.
WatBrahms ermee deed:
Ook op haar beurt wijdt Clara muziek aan Johannes:
Er is nog een goede vriendin en dat is Livia Frega, een uitvoerend sopraan. Natuurlijk ontmoet je als uitvoerend pianist allerlei mensen die graag met je willen optreden. Ook gecomponeerd aan de Bikkerstraat. We horen lied vier uit 6 Lieder aus Jucunde (
delightness), gewijd aan Livia Frega
Geheimes Flüstern hier und dort
German source: Hermann Rollett
Geheimes Flüstern hier und dort,
Verborg’nes Quellenrauschen,
O Wald, o Wald, geweihter Ort,
Laß mich des Liebens reinstes Wort,
in Zweig und Blatt belauschen!
Und schreit’ ich in den Wald hinaus,
Da grüßen mich die Bäume,
Du liebes, freies Gotteshaus,
Du schließest mich mit Sturmgebraus
In deine kühlen Räume!
Was leise mich umschwebt, umklingt,
Ich will es treu bewahren,
Und was mir tief zum Herzen dringt,
Will ich, vom Geist der Lieb’ beschwingt,
In Liedern offenbaren!
Terwijl Robert in het gesticht zit, moet Clara op toernee om geld te verdienen (wat was ze sterk!). Ze gaat naar Engeland en verbaast zich over de korte repetitietijd, maar vindt het engelse publiek wel heel fijn. Vanaf deze tijd treedt Clara alleen maar op en is het klaar met componeren. Wel het ze oppas voor haar kinderen regelen: (een foto)
Ik vroeg me af hoe Clara moet hebben gereisd. De kans is groot, dat dat al per trein ging. Dusseldorf was toen al aangesloten op het spoorwegnet. Dat moet dus enorm veel tijd hebben opgeleverd.
Als Robert in 1856 overleden is, is Clara op zichzelf aangewezen. Ze krijgt steun van de jonge Brahms, die heel erg tegen haar opziet, maar ook wel verliefd op haar is.
Clara verhuisd naar Berlijn en doet de oudste kinderen in een internaat. De jongsten blijven bij haar in de buurt onder de hoede van een huishoudster. Een foto uit 1857:
Om de opvoeding te betalen van haar kinderschaar moest ze veel op reis. Achttien keer was ze in Engeland, waar ze graag kwam, maar ook elders natuurlijk. Later verbleef ze alleen in Duitsland en verhuisde nog naar Baden Baden, Terug naar Berlijn en daarna Frankfurt, waar ze ook werd aangesteld om les te geven.
In 1891 gaf ze haar laatste concert. Ze was toen 71. Ze werd reumatisch en kreeg gehoorproblemen. maar wat een uithoudingsvermogen en vooral doorzettingsvermogen, waarbij ze ook vooral de werken van haar Robert bleef promoten (samen overigens met Brahms). Bedenk dat ze in 1824 voor het eerste in publiek optrad. Dus zo'n 67jaar!!!
Wel maakt ze cadensen van verschillende pianoconcerten. Een cadens is een gedeelte van een concerto, waarbij de de solist min of meer een samenvatting geeft van het concerto. Het werd vaak geïmproviseerd, maar ook wel uitgeschreven en nagespeeld. Het is logisch dat ze zelf ook die cadensen maakte en uitschreef.
Clara overlijdt aan een hersenaandoening in in 1896, ze is 76 en wordt in Bonn begraven bij Robert.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Reacties
Een reactie posten