I01 Saint-Saëns

 We keren weer terug naar de Romantiek met iemand die leefde tot in de impressionistische tijd. We hebben het over Camille Saint Saëns, een starre behoudende man, die wel prachtige muziek heeft geschreven.

Iedereen kent de Zwaan of zijn danse macabre. Saint-S wordt in 1835 in Parijs geboren. Zijn vader was ambtenaar, maar die stierf toen Camille drie maanden oud was. Zijn moeder en zijn oudtante voedde het ventje op. Het kind bleek talent te hebben, en speelde op 11-jarige leeftijd al alle Beethoven sonates! Het was eigenlijk, wat wij nu een homo-universalis noemen: hij sprak Latijn, deed aan natuurwetenschappen en ging op zijn dertiende naar het conservatorium, en dat was wel erg jong.

Ik zag wel dat hij op zijn 5de al iets componeerde, maar terugvinden is twee. Daarom een vroeg opus nummer 3: Bagatelle 2de (niemendalletje), Camille wordt op een lijn gezet met Mozart als het gaat om zijn wonderkind aspiraties. Op het Parijse conservatorium werden vooral organisten opgeleid, meer dan pianisten. Er waren natuurlijk nogal wat kerken in Frankrijk te verdelen. Dus behalve pianist werd Camille een zeer gerenomeerd organist. Camille dong naar de Prix de Rome voor componisten, maar hij won die NIET, ook niet een paar jaar later toen zijn ster rijzende was. Hij wordt organist van Le Saint Merri  (en later Le Madeleine). In die tijd moest hij zo'n 200 huwelijksvoltrekkingen begeleiden (en begrafenissen) en diensten. Kortom een goed belegde boterham.

Het is interessant om iets van zijn vroege orgelcomposities te laten horen. De meeste orgelklanken die wij kennen zijn vaak van Bach en vooral barok. We horen een stukje uit Elevation, ou communiën (verheffing).

Camille schrijft ook zijn eerste Symphonie in Es (1853). We horen deel II (Mars). Het appelleert allemaal aan de opkomende grandeur van Frankrijk onder Napoleon III.

In die tijd stond Camille vooraan om "de modernen" van toen te promoten: Liszt, Schumann, Wagner. Camille moest niets hebben van de persoon Wagner, maar zijn muziek vindt hij mooi. Intussen geeft hij ook les aan het Niemeyer instituut: piano. Hier kwam de top aan muzikale talenten studeren: Fauré bijvoorbeeld. Hij was een bewonderaar van Camille, die hem met de "modernen" liet kennismaken. 

Camille maakte destijds een frivool stuk voor zijn studenten en staf. Het werd destijds intern uitgevoerd. Het was het Carnaval der Dieren. Achteraf werd het zijn bekendste werk, al duurde het tot 1886 voordat hij het officieel uitbracht. Het is veelal imitatorische muziek, waarbij het geluid van beesten wordt nagebootst in 14 miniaturen. Maar ook de sfeer speelt een belangrijke rol. We gaan gewoon wat deeltjes horen, want het is prachtige en ook humorvolle muziek. Ik doe dat aan de hand van de wikipediapagina waar al die beesten voor bijkomen.

Het begint met de koning aller dieren "De Leeuw". We horen al gelijk het idee van het stuk: veel piano met strijkers met hier en daar een bijzonder instrument. Een prachtige parodie is de schildpad, waar je de CanCan van Offenbach hoort, maar dan in een super traag tempo door de contrabassen.

En het bekende aquarium, waar de glasharmonica een rol speelt. Het zijn letterlijk gestemde glazen bokalen die langs een leertje draaien, waar door het geluid ontstaat. Tsja, aquarium en glas en een mooie melodie. 

Ook de vogels spelen een belangrijke rol: Hier de volière met trillers van de hoge dwarsfluit

En dan de beroemde dans van de fossielen die bestaat uit allerlei bekende (ook in die tijd "oude" fossiele) melodieën: altijd is kort jasje ziek, iets met manen schijn.

En de beroemde zwaan mag niet ontbreken. Het is door velen bewerkt voor dans, cello enz.

Het slot is eigenlijk een samenvatting van alle beesten die nog een keer voorbijkomen.

Camille trouwt als hij al veertig (1875) is met de 19jarige Marie Truffot. Zijn moeder blijft inwonen en ze krijgen twee kinderen die vroeg binnen een paar maanden na elkaar overlijden (de een valt uit het raam en de ander krijgt een kinderziekte). Hij geeft zijn vrouw daar de schuld van. Het is kortom een slecht huwelijk dat in 1878 alweer klaar is, dat wil zeggen: hij laat haar in de steek, maar scheidt niet van haar, en dat leidde weer tot allerlei speculaties.

We gaan luisteren naar de Danse macabre (1874) en draaien in de Efteling versie van het spookslot.

Camille was een goede toetsenist, die tot op hoge leeftijd concerten gaf. Het was ook een ijdele ambitieuze man, die graag de beste in iets wilde zijn. Daar was op zich niets mis mee, maar het bleek uiterst moeilijk om een goede opera te schrijven (de heilige graal voor iedere componist), en dat gold eigenlijk ook voor zijn symphonische werk. Vaak groots een meeslepend, maar dat was het dan.

Ik laat de bekendste dingen horen: Iets van zijn orgelsymphonie (1886). Het is bedoeld als een Symphonie met orgel. Het is breed van opzet met grote akkoorden, piano(!) virtuositeit en met grote orkeststreken zeg maar. Ik draai het maestoso. Als je goed luistert hoor je hier "If I had words..." van Scott Fitzgerald en cs. Destijds in 1977 een tophit.

Eigenlijk was Camille meer van de kortere stukken, zoals de Havanaise (denk aan de Habanera) voor viool. Een stuk van 1 deel. Ik laat er stukje uit horen (met Janine Jansen).

Camille zeer bevriend met Gabriel Faure, zijn vrouw en kinderen en de jaren tachtig werden enkele van zijn opera's uitgevoerd, Hij komt in een soort mid-life crisis in de jaren negentig, maar gaat toch weer optreden. Na zijn grote verdiensten wordt hij inmiddels miskend, vanwege zijn conservatieve houding. Bedenk, dat Debussy Ravel, muzikale reuzen, op zijn weg kwamen. (Hij stond ook de prix de Rome van Ravel in de weg).

Hij blijft een man van de oude stempel, waarbij Stravinsky, Schonberg op zijn weg kwamen. De enige componist die hij nog pruimde was Mahler, maar dat was natuurlijk ook een late "romanticus".

Ik laat een werk uit 1921 horen: Sonate voor Piano en Fagot. Op. 168: Allegretto Moderato met het scherzando. Hij had het speciaal geschreven om het repertoire voor houtblazers te vergroten. Dat was dan wel weer een mooie gedachte, en het is toch wel mooi, maar de wereld was toen wel veranderd.

Camille overlijdt op 86 jarige leeftijd in 1921. Zijn vrouw, zwaar gesluierd werd nog gezien. Ze hadden elkaar sinds 1881 niet meer gezien.