I02 Felix en Fanny Mendelssohn
Ik ga nog een stapje in de tijd terug doen en wil naar de Duitse romantiek gaan en omdat we de familie Mendelssohn (Felix en Fanny) nog niet behandeld hebben, zijn zij bij uitstek geschikt om die periode te behandelen. Daarnaast is Felix degene geweest, die het werk van JS Bach boven water heeft gehaald en daar zijn velen hem dankbaar voor.
Fanny werd geboren op 14 november 1805 en Felix op 3 februari 1809. Hun grootvader Moses was een bekend filosoof en een orthodoxe jood. Zijn liberale zoon Abraham werd bankier en was steenrijk geworden. Hij verliet zijn joodse geloof en werd protestant (dan maakte je in het leven meer kans) en daarmee ook weer zijn kinderen, waaronder Felix en Fanny, die protestants zijn gedoopt. Vader Abraham was weliswaar rijk, maar niet zo bekend en klaagde wel eens dat hij ooit een bekende vader had en daarna een bekende zoon.....
Hoe het ook zij, F&F kregen een protestantse opvoeding en waren uiterst begaafd. Fanny was zelfs beter dan Felix volgens sommige docenten, maar als je een meisje bent telt dat nou eenmaal minder. Beiden kregen privé les van de beste docenten en beiden (Fanny dus beter, "ze speelde als een man") speelden prachtig piano.
We gaan Felix en Fanny een beetje naast elkaar zetten. Het valt sowieso op, dat de meeste werken van Felix herkenbaarder zijn, maar dan nog.....
Gewoon handig als je een rijke pa hebt. Componeren was al helemaal niks voor een vrouw en Felix verstopte zelfs in zijn vroege opusnummers enkele liederen van zijn zus. Toch is er wel het een en ander van haar bewaard gebleven natuurlijk (rijke familie met goede archieven met heel veel LIED)
We luisteren naar: Ihr Tone schwingt euch fröhlich uit 1819. Fanny is 14 jaar!
Ihr Töne schwingt euch fröhlich durch die Saiten,
Erklinget heller heut'.
Ihr sollt ein frohes Jubellied bedeuten,
Das fromme Kindesliebe beut.
Dort draussen deckt ein eisig trüber Schleier
Der Felder bunte, bunte Pracht.
Doch uns erblüht die Freudenfeier
Recht in des Winters dunkler Nacht.
Wie er so fromm in unsrem Kreise waltet,
Des Hauses werter Hort,
Und täglich neue Liebe uns entfaltet
Und sinnt und wirket fort.
D'rum leucht' auch ferner noch dem teuren Leben
Ein freundlich heller Stern;
Lang möge ihn sein Genius umgeben,
Und alles Unheil bleibe fern.
Ihr Töne aber, schwingt euch durch die Saiten,
Erklinget lauter heut',
Ihr möget ihm ein Jubellied bedeuten,
Das seiner Kinder Liebe beut.
Ik begin eens met de kamermuziek van beiden:
Fanny: Strijkkwartet in Es-groot: Allegretto Felix: Quartet 2, Op.13 A-klein: Intermezzo
Allebei prachtige stukken met dat van Felix een prachtig thema.
Twee liederen: Uit Fanny's Op.1 Het Zwanenlied
Es fällt ein Stern herunter
Aus seiner funkelnden Höh;
Das ist der Stern der Liebe,
Den ich dort fallen seh.
Es fallen vom Apfelbaume,
Der [weißen Blätter so viel]1,
Es kommen die neckenden [Lüfte]2,
Und treiben damit ihr Spiel.
Es singt [der]3 Schwan im [Weiher]4,
Und rudert auf und ab,
Und immer leiser singend,
Taucht er ins Flutengrab.
Es ist so still und [dunkel]5!
Verweht ist Blatt und Blüt',
Der Stern ist knisternd zerstoben,
Verklungen das Schwanenlied.
Pagenlied van Felix (Eichendorfflieder)
Wenn die Sonne lieblich schiene
Wie in Welschland lau und blau,
Ging' ich mit der Mandoline
Durch die überglänzte Au.
In der Nacht [dann]1 Liebchen lauschte
An dem Fenster süß verwacht;
Wünschte mir und ihr, uns Beiden,
Heimlich eine schöne Nacht.
Wenn die Sonne lieblich schiene
Wie in Welschland lau und blau,
Ging' ich mit der Mandoline
Durch die überglänzte Au.
Het goede nieuws over Fanny is, dat ze trouwde met een kunstenaar Wilhelm Hensel, en dat hij het componeren van Fanny stimuleerde. Het betekende dat ze aarzelend weer aan de slag ging en dat ze daarna bekend werd on de de naam Fanny Hensel. Wilhelm heeft haar natuurlijk op velerlei wijzen geportretteerd:
Genre "Lied Ohne Worte" is een bekend genre van pianomuziek, waarbij er een heel dominante melodielijn aanwezig is. Felix heeft er een bundel vol van geschreven. Maar ook Fanny schreef die soort "liederen" zonder tekst. uit haar Op.2 (ze was dus al 41) horen we de vierde: Allegretto Molto.
Van Felix horen we die uit Op.38: Allegro Non-troppo
Beide stukken blinken uit in zangerigheid.
Pianotrio
Fanny schreef voor haar zuster een piano trio (viool, cello, piano), waar ook dat lied doorklinkt. We luisteren naar: Op. 11, Lied Allegretto. Het is pas na haar dood gepubliceerd.
Van Felix een andante (ook liedachtig) uit zijn eerste trio Op.49: andante con moto tranquillo
We vervolgen deze aflevering met stukken van Felix. Gewoon omdat ze zo bekend zijn. Daarom mag natuurlijk niet ontbreken zijn ouverture Midsummernightdream. Hij componeerde dit stuk op zijn 17de (!). Men viel van zijn stoel toen men het stuk hoorde. Wat een drive. Het stuk is geïnspireerd op het stuk van Shakespeare. En Felix schreef er een ouverture bij. Het stuk met een zachte introductie, waar de violen losbarsten. Het was gelijk zijn eerste publieke optreden in Stettin (Polen), waar hij gelijk ook nog optrad met zijn eigen pianoconcert. Wat een pianotalent ook.
Het aardige is dat aan het eind van zijn leven hij gelegenheidsmuziek schreef, opnieuw voor dit Shakespeare stuk. Hij verwerkte toen zijn eerdere ouverture erin. En toen kwam de bruiloftsmars op de proppen. Het is de meeste gespeelde mars tijdens huwelijken (incl koninklijke). Ik laat hem voor orgel horen, want daar wordt ie het meest uitgevoerd. En Liszt zou Liszt niet zijn of hij maakte een zogenaamde transcriptie (een stukje).
Mendelssohn hield er wel van om korte orkeststukken te schrijven. Zo ook de Hybriden ouverture oftewel Fingal's Cave, een romanfiguur uit de 18de eeuw. De granieten grot ligt op Staffa een mini-eilandje van de Binnen Hebriden, waar we zelf ook ooit waren (met grote kolonie papegaaiduikers). We horen er een stukje uit
Vader Abraham financierde voor zijn zoon orkestje methode musici. Dat betekende hij naar hartelust kon oefenen met de orkestratie. Het verklaart ook waarom de kwaliteit van zijn werk op dit gebied zo hoog ligt.
Felix studeert filosofie, spreekt zijn talen en wordt voorgesteld aan Goethe (in de zeventig). Deze is zeer onder indruk van het ventje Felix (12). Ze ontmoeten elkaar vaker en Felix componeert muziek op zijn gedichten. Waar zijn leermeester Zelter dat niet kon, deed Felix dat wel in 1832 (23jr). We horen iets uit "Die erste Walpurgisnacht": Een verhaal over druïden in de Harz. Op naar de Lente en "Lacht der Mai".
Het is ook in deze tijd dat hij de Mattheus Passion van JS Bach afstoft. Het is aan Felix te danken, dat we het nu nog horen! Het werk was volledig vergeten. Zijn grootmoeder (!) had een kopie van het manuscript liggen. Felix werd er (20jr) beroemd mee. Voor het eerst buiten Leipzig werd het werk uitgevoerd. En nu voortdurend eigenlijk....
Toen hij tegen de dertig liep, Reisde hij Europa door. Engeland en Italie lagen op zijn weg. We doen een deel uit zijn Italiaanse symfonie met het beroemde Allegro Vivace. Op zijn reizen liet hij zich inspireren, maakte aantekeningen (muzikale schetsen), die hij dan thuis in Berlijn uitwerkte. De eerste uitvoering was in 1833 in London. Het laat zien hoe internationaal Felix opereerde, en dat zijn we natuurlijk wel gewend van die jonge mannen. Het begin van de symfonie wordt vaak bij audities gebruikt vanwege de bijzondere en snelle accenten (ondermeer voor de violen).
Het duurt even voordat hij gevraagd wordt als kapelmeester van gerenommeerde orkesten (geruchten gaan dat hij en te jong en van Joodse afkomst was), maar kwaliteit wint het van afkomst en hij gaat de directie voeren in Leipzig voor het Gewandhausorkest (sinds 1781(!)). Hij blijft daar tot zijn dood slaan.
Intussen trekt ook nog Willem Frederik Koning van Pruisen aan hem om in Berlijn te komen werken. Hij combineert dat. Tevens richt hij een conservatorium op en nodigt Robert Schumann en andere sterren uit (Joachim, Moschelez). Het wordt de hoogste tijd voor zijn vioolconcert in E Klein Op. 64
Reacties
Een reactie posten